İlkyardım doğru ve hızlı uygulanırsa hayati değer taşıyor. Yanıklar, elektrik çarpmaları, zehirlenmeler, yabancı cisim yutma gibi acil müdahale gerektiren durumlara karşı tüm ebeveynlerin ilk yardım bilgisine sahip olmaları gerekiyor. En az çocukların bakımı, beslenmesinin takibi kadar dikkat istiyor.
Bebeğin Boğazına Yabancı Bir Madde Kaçarsa…
Bebeklerin 6. aydan sonra ek gıdaya geçişte ya da eline yabancı bir cisim alıp da bilinçsizce ağzına attığında tıkanabileceği düşünülse de, emen bebek de annesinin sütünün çok volümlü gelmesi sebebiyle tıkanabiliyor. Canbebe Uzman Ekibinden Yeni Doğan Hemşiresi Esra Ertuğrul tıkanmayla ilgili şunları söylüyor: “Emen bebek annesinin memesinden gelen fazla süt sebebiyle tıkanabilir. Anneler genelde bebeği yatay konumdayken sırtına vurarak sorunu çözmeye çalışır. Ancak doğru olan bebeği dikleştirip, panik olmadan birkaç saniye sırtına vurmadan beklemek. Unutmayın, vurarak sıvının daha da kaçmasına neden olursunuz. Aslında yetişkinlerde de durum aynı. Yetişkin birinin boğazına bir şey kaçarsa öksürür ve hemen yanındaki kişi sırtına vurur. Aslında bu da yanlış bir yöntem. Tıkanan kişinin öksürerek boğazındaki çıkartmasını beklemeli ve dokunmamalıyız. Sırtına vurarak konsantrasyonunu bozmuş oluruz.”
Memeden her zaman fazla ve tazyikli gelen sütün karşısında anne yatarak emzirmeyi deneyebilir ya da dik pozisyondayken memenin kahverengi uç kısmını alttan ve üstten destekleyerek makaslayıp emzirebilir. Böylece sütün akış hızı azalır.
Ek gıdaya geçişle beraber, tam tıkanma ve kısmi tıkanma olmak üzere iki farklı tıkanıklıkla karşı karşıya gelinebilir. Kısmi tıkanıklıkta bebek öksürerek kaçan gıdayı çıkartmayı başarır. Ancak tam tıkanıklıkta, yani yemek borusundan geçmesi gereken gıdanın soluk borusuna kaçması halinde bebeğin nefesi kesilir, morarmaya başlar, gözleri büyür. Bu durumda hızla heimlich manevrasını uygulamak gerekir; çünkü öksürmeyle bebek tıkanıklığı çözemez. Önce bebeğin ağzında bakılır, sonra yere paralele ve yüzü aşağıya bakacak şekilde bebek tek elle tutulur. İki kürek kemiğinin tam ortasına, elin ayasıyla 5 kez süpürür gibi vurulur. Bebeği tutuğumuz elimizdeki bir parmağımızı da ağzına yerleştirmeliyiz ki, yutulan cisim nefes borusundan ağzına gelirse kolaylıkla dışarı çıkartabilelim. Sırtına vurarak çıkartamazsak bebeği döndürüp göbek deliğinin 2-3 parmak yukarısına, diyaframa bastırıp ittirerek basınç uygulamak gerekir. Tüm bu tehlikeleri yaşamamak için Canbebe Uzman Ekibinden Yeni Doğan Hemşiresi Esra Ertuğrul, ek gıdaya geçen bebekler için iki parmak arasında ezilebilen, yumuşak gıdalar verilmesini öneriyor. Kendini beslemeyi seven bir bebeğin eline vereceğimiz gıdalar mutlaka buharda haşlanıp yumuşamış olmalı. Haşlanmış elma ve havuç bu dönem için idealken salatalık, tatlı yeşilbiber kesinlikle vermemeliyiz. Bir oyun gibi kendi kendine beslenen bebekler için Dünya Sağlık Örgütü 3 yaşına kadar bebeklere aspire etme ihtimaline karşın kuruyemişleri kesinlikle önermiyor. Canbebe Uzman Ekibinden Yeni Doğan Hemşiresi Esra Ertuğrul; kuruyemişleri rondodan geçirerek toz haline geldikten sonra kekin ya da meyve püresinin içine eklenmesini öneriyor annelere çünkü sadece ezilerek verilmesi de tehlikeli. Yüksek besin değerine sahip kuruyemişler bebeğin akciğerine bile kaçacak tehlikeler yaratabiliyor.
İdeal Uyku Pozisyonu
Bebeklerin ilk 3 ay mide üzerindeki kapakçıkları görevini görmüyor. Fazla beslendiğinde görevini yapamayan mide kapakçığı sebebiyle de kusabiliyor. Yatay pozisyondaki bebek, kafası sağa ya da sola yatık değilse kustuğunda ağzından fazlalığı çıkartamadığı için ne yazık ki boğulma tehlikesi yaşayabiliyor. Yan yatırılıp arkasına rulo yapılmış bir havlu ya da minik bir yastıkla sırtı desteklenerek yan yatırmak doğru bir yöntem olarak işaret ediliyor. Ancak yan yatırma pozisyonunda da tüm ağırlığını alttaki koluna verecek şekilde yatırmamaya dikkat etmek gerekiyor.
Zehirlenmelere Karşı İlk Müdahale
Kimyasal bir madde yiyen ya da zehirli gaz soluyan bir bebek için tek yapılacak müdahale zaman kaybetmeden hastaneye ulaşmak. Zehirlenen bebeğe anne sütü ya da yoğurt yedirmek, kusturmak kesinlikle doğru bir yöntem değil. Anneler anne sütünün her şeye iyi geldiğini düşünse de zehirlenme karşısında emzirerek vakit kaybetmek ve midedeki kimyasalla anne sütünü buluşturmak yarardan çok zarar getiriyor.
Düşmeler ve Elektrik Çarpması
7. aydan sonra emeklemeye başlayan bebekler çarpma ve düşme konusunda daha riskliler. Çarpma ve düşmeler sonrası o bölgeye bir süre soğuk kompres yapmak ilk müdahale için uygun ancak bebek çarpma ya da düşme sonucu fışkırır tarzda kusarsa, bakışları anlamsızlaşırsa, vücudunda bir soğukluk hissedilirse mutlaka hastaneye gitmek gerekir.
Elektrik çarpan bebeğe panikleyerek kesinlikle dokunulmamalı. Elektriğe maruz kalınan süre çok önemli. Hızla bebeğin elektrikle ilişkisi kesilmeli. Bunun için battaniye gibi kalın ve uzun bir örtüyü kement yaparak bebeği kendinize doğru çekebilirsiniz, ya da iletken olmayan (tahta, plastik) bir eşya yardımıyla bebeği tehlikeden uzaklaştırabilirsiniz. Mümkünse evdeki elektriği de kesebilirsiniz. Elektrik yanığının şiddeti vücutla elektriğin temas süresine, akımın gücüne ve tipine, elektriğin vücudun neresinden girdiğine bağlı olarak değişir. Elektrik yanığı derindir ve dışarıdan küçük görülse de içeride daha şiddetli olabilir. Eğer çocuğun genel durumu iyi ise yanık bölgesine herhangi bir şey sürülmemeli, soğuk uygulama yapılmalı, kuru steril bir bez ile örtülmeli ve en kısa sürede hastaneye gidilmelidir.
Yanıklar
Bebek yanığa maruz kalırsa sakin olmak ancak acil müdahale etmek önem taşıyor. Yanan bölgeyi soğutmak ilk iş. Su toplaması oluşmadıysa yanan bölgeyi 15-20 dakika akan suyun altında tutmak gerekiyor; çünkü bu sürede alt dokular ancak serinler. Yanık üzerinde su toplaması oluştuysa akan suya tutulmaz, yanan dokunun iyileşmesini sağlayan içi sıvı dolu bu kabarcığın patlamasından kaçınılır. Yanan bölge su dolu bir kabın içinde 15-20 dakika bekletilir. Çocuğunuz 1 yaşın üzerindeyse sulu dolu kabın içine buz da koyabilirsiniz. Yanık vücudun üçte birinden fazlaysa temiz bir çarşaf ıslatılır ve sulu sulu yanık bölgeye konularak soğutulmaya çalışılır. Yoğurt, zeytinyağı, diş macunu, anne sütü gibi maddeler yanık bölgeye kesinlikle sürülmemeli. Bebeğin üzerinde kıyafeti varsa keserek üzerinden nazikçe çıkartılmalı. Aksi halde yanan bölgedeki kıyafeti çıkarmakla uğraşarak buradaki dokuya daha da zarar verilir.
Çocuğun bilinci açıksa 1 litre suyun içinde 1 çay kaşığı karbonat, 1 çay kaşığı tuz konulup karıştırılarak yudum yudum içmesi sağlanabilir. Sonrasında da hastaneye gidilmelidir.