Her anne ay ay, hatta gün gün büyüyen bebeğinin normal gelişip gelişmediği konusunda hep gözlem yapar, sorgular. Bedensel ve zihinsel gelişimdeki ilerleme hem bebeği hem de anneyi heyecanlandırır. Biz de bu yazımızda Canbebe Uzman Ekibinde yer alan Çocuk Gelişimi Uzmanı Özge Selçuk Bozkurt’un, 0-12 ay bebek gelişimine yönelik bilgilendirmesini derledik.
Bedensel Gelişim
Dünyaya gözlerini açan minik bebeğin gelişimi baştan ayağa doğru başlar. 40 Günlük bir bebek kafasını dik tutamaz, desteğe ihtiyacı vardır. 3. Ay itibariyle kafa kontrolü başlar. Bunun gelişmesi için uyanık olduğu saatlerde zaman zaman yüzükoyun yatırabilirsiniz. Bu pozisyondayken yavaş yavaş kafasını kaldırmaya çalıştığını göreceksiniz. Yine aynı şekilde kucağınıza da yüzükoyun yatırdığınızda sizin güveniniz ve sıcaklığınızla az az o küçücük kafasını kaldırmayı deneyecektir. Bu şekilde kaslarını ve omurgasını geliştirmesine destek olursunuz. Yere sırt üstü yatırdığınızda, 30 – 40 cm mesafeden elinizde oynattığınız parlak bir oyuncağı 1800 derecelik kafa hareketiyle takip edebilir.
İlk 3 ayını tamamlayan bebek sağa sola dönmelere başlar çünkü refleksif dönemden çıkıp, istemli öğrenmelerin gerçekleştiği döneme girilir. Canbebe Uzman Ekibinde yer alan Çocuk Gelişimi Uzmanı Özge Selçuk Bozkurt “Bu aylarda artık bebeğiniz size sürprizler yapar, yan yatırdığınızda bir de bakarsınız ki yüzükoyun dönmüş ve kafasını kaldırarak size doğru bakıyor. 4 Ayda istemli tutmalar başlar. Önceleri eline verilen oyuncağı el-göz koordinasyonu gelişmekte oluğu için iki eliyle birlikte tutar. Oral dönemde olduğundan da tuttuğu her şeyi ağzına götürür. Çıngıraklar, vurunca şarkı söyleyen, ipini çekince ışığı yanan, sırt üstü pozisyonda yattığı yerden ayaklarıyla vurduğunda ses çıkartan oyuncaklar hoşuna gider, heyecanlanır. 6 Aydan önce iki parmak arasına alıp kıskaç yaparak oyuncağı tutması beklenmez. Kabaca tutar oyuncağını ama oyuncaktaki sesler, ışıklar, şarkılar çok eğlendirir. 5. Ay itibariyle destekli oturmaya başlar ve 6.ayda da yavaş yavaş desteğini azaltarak desteksiz pozisyona geçer. 5. ve 6. Aylarda bebeğiniz sesin geldiği yöne doğru meyillerin. Önceleri sese tepki verirken artık sesi çıkartan cismi görmek için sağa-sola doğru dönmeler başlar.“ diyor.
3. ve 4. aydan sonra tükürük bezleri gelişmeye başlar ve tükürük salgısında bir artış da olabilir. Kaşınan diş etleri ve oral dönemin etkisiyle de bebek her şeyi ağzına götürür. Bu dönemde ağızda sulanmalar, salya akıtmalar başlar. Bazı bebekler dişleri kaşındığı için daha çok emmek isteyebilir. Tüm bunlar kemiksel gelişim ve genetik yapı ile ilgilidir. Her bebeğin ilk dişi farklı ayda çıkabilir. Genellikle 6. ve 7. ayda ilk diş belirir ancak 3. ve 4. aylarda da, 12.ayda da ilk dişini çıkartan bebek vardır.
Bebeğiniz göz sağlığı hayat kalitesini etkiler. Elinizde tuttuğunuz bir nesneye odaklanıp odaklanmadığını takip edin. Çok ses çıkaran bir çıngırağı takip edebilen bebeğiniz elinizdeki ses çıkartmayan, renkli bir mandalı da takip edebiliyor mu? Görüntüsü olup da sesi olmayan bir şeye dikkatini ne kadar verebiliyor? Uzattığınız yöne doğru elini kaldırması beklenir bu dönemde. Elini o yöne doğru kaldırıyor mu? Bunları gözlemleyin ve 6. aydan itibaren bir uzmanın görüşünü mutlaka alın, rutin göz kontrollerini de ihmal etmeyin.
Normal gelişim gösteren bir bebeğin tay tay durması, koltuk kenarına tutunarak sıralaması ortalama olarak 11. ay civarında görülür. Denge becerisi daha da ilerleyen bebek 12. ayda tek başına adım atabilir. Sürekli kucakta ya da yatağında tutulup serbest bırakılmayan, fazla kilolu, nörolojik sistemi etkileyen bozukluklara sahip bebeklerin yürümesi gecikebilir. Sırlamayı ve tay tay durmayı başarabilmek bebeğiniz için heyecan verici bir gelişmedir. Siz de onun için yürümeye fırsat yaratılmalısınız. Ancak daha ayakta duramayan bir bebeğin yürümesine teşvik etmeye çalışmak da kalçasına hasar verebilir, bu noktaya da lütfen dikkat edin. Evde mümkün olduğunca çıplak ayakla serbest bırakılan bebek için dışarıda da rahat edebileceği bir ayakkabı seçmeye özen gösterin. Eğlenceli görünse de yürüteç kullanmayın, çünkü omurga eğriliğine, kalça problemlerine ve parmak ucunda yürüme gibi istenmeyen sonuçlara neden olabilir.
Dil Gelişimi
12. aya kadar bebekler çevresindeki tüm konuşmaları dinler, kelimeleri öğrenir ancak tüm bebeklerin bu dönemde çıkarttığı sesler evrenseldir. Dünyanın her yerinde bebekler hemen hemen aynı sesleri çıkartır. 12. aydan sonra ana dile bağlı kelime ve onun gırtlak yapısına ya da konuşma ağzına, diline göre seslerin çıkmaya başladığını göreceksiniz. Çünkü ses taklitleri bu dönemden sonra başlar. Önceleri aynı hecenin tekrarıyla çıkan bababa, gagaga, mamama gibi seslerin yerini 12. ay itibariyle, istemli olarak çıkan sesler alır. Baba dediğinizde babasına baktığını ve baba dediğini duyarsınız. Mırıldanmalar sona erer, sesleri bilerek çıkartır artık. Zaten bebeğinizin ilk kelimelerini de ortalama olarak 12 – 18 ay arasında duyarsınız.
Ve 18. ay civarında bir tanesi fiil olmak üzere en az 4 – 6 kelimeyi bilmesi beklenir normal gelişim sürecini izleyen bebekte. 2 Yaşında ise artık iki kelimeli cümleleri oluşturmaya başlar. O dönemde çocuğun ilgisini en çok ne çekiyorsa -kişi isimleri, sevdiği oyuncağı gibi- ilk söyleyeceği cümlede de bu kelimeler yer alır. Hayvan sesleri çıkartmak, hop, güm, pat gibi yansıma kelimeleri söylemek bebeğinizin hoşuna gider ve ilk söyleyeceği cümlelerde bu kelimeleri kullanabilir. Dil gelişimi için bebeğinize tek kelime ile nesneleri ifade etmek yerine, gösterdiğiniz nesneyi cümle içinde kullanın. “Aaa elma, gel elmayı kestim, al elmayı ye, bak elmanın çekirdeği varmış dur onu çıkartayım, şimdi alabilirsin elmayı” gibi içinde elma geçen kısa cümleler ile nesneyi işaret ederseniz, o nesnenin adının aslında elma olduğunu çok daha kolay ve eğlenceli öğrenir. Bir de çok sevimli görünse de bebeğinizle bebek gibi konuşmayın. Kelimeleri tam olarak ve nesneleri, eylemleri gerçek anlamlarıyla ifade edin. Pat oldun yerine düştün, uff mu oldu yerine canın yandı mı, atta gidelim mi yerine gezmeye gidelim mi gibi…